شهرستان شَفت از شهرستان‌های استان گیلان میباشد که در شمال ایران قرار دارد. گیلان قسمتی از مجموعه نا همواریهای جنوب غربی و جنوب دریای خزر (کاسپین) است و دارای ناحیه ای کوهستانی و ناحیه ای جلگه ای است که شفت تقریبا در ناحیه ی کوهستانی آن قرار دارد.
شفت ناحیه ای کوهستانی وتاقدیس مانند است که در منتهی الیه گوشه شرقی رشته کوهای تالش جای دارد.شفت جلگه ای سرسبز است که درختان انبوهی را در دل خود جای داده است.به استناد نقشه های قدبمی وبه گواهی جغرافیدانان عهد کهن این ناحیه از گیلان در شرقی ترین نقطه ی سرزمین کادوس ودر همسایگی آماردها قرار داشته است.به عبارتی شفت مرزی مجازی بین آماردها وکادوس ها بود.(کادوسیان پیش از دولت ماددر نواحی غربی در یای خزر فرمان میراندند وهرگز تسلیم مادها نشدند. مارد ها نیز اقوامی غیر آریایی بودند که در دو طرف سفید رود میزیستند.) .
شهرستان شفت در مختصات جغرافیایی 36 درجه و56 دقیقه تا 37 درجه و18 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و49 درجه 10 دقیقه تا 49 درجه و31 دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبداء واقع شده است .منطقه شفت مانند دیگر نواحی گیلان در طول قرون گذشته دارای محدوده های جغرافیایی متفاوتی بوده است.آنچه که به صورت پراکنده از کتب مختلف در مورد محدوده و نواحی تابعه آن قید شده است،گویای این است که شفت در گذشته شامل قلعه رودخان و ارتفاعات آن، به انضمام بسیاری از مناطق ییلاقی شمال تارم و غربی رودبار و برخی نواحی جنوبی ورزلات بوده است. رابینو در کتاب دارالمرزگیلان مینویسد:«شفت ذر جنوب غربی رشت واقع است که از شمال به ورزل،از شرق به رودبار،از جنوب به تارم،واز مغرب به فومن وماسوله مربوط است».
بر اساس آخرین تغییرات شفت از شمال به رشت وفومن و صومعه سرا،از جنوب به استان زنجان وشهرستان رودبار،از سمت مشرق به شهرستان رشت واز غرب به به شهرستان فومن محدود میشود. این شهرستان درسال 1374 ازشهرستان فومن منتزع ومستقل گردید .
روستای خرمکش(خَرَکَش)،امام زاده ابراهیم وپایین توسه ازمناطق کوهستانی وروستای عثما وندان وشهر شفت ازمناطق کاملا جلگه ای آن بشمار می روند که رودخانه سیا مزگی ازکنار آن عبور می کند .بطوری که روستای خرمکش وپایین توسه درانتهای دره ای به نام همین رود واقع اند واز نقاط کوهستانی هستند که از چهار طرف به کوهها ی بلند محدود ومحصور می باشند وسایر روستاها همچون کمسارکوچک ، چوبر ، خرطوم وطالقان در دو منطقه جلگه ای وکوهپایه ای قرار دارند .
منبع:
http://shaftcity.persianblog.ir/post/25/
(تاریخ شفت و ویکی پدیا)
جغرافیای شفت از نگاه وبگاه وزارت کشور
کوههای کرم خانی ، خره کش ، نهرآب ، زردخانی ، آبرنگ ( آورند ) ، توکتوکا ، قلعه نه ، سیاه گه و درکه دشت بصورت حصاری بخش جنوبی شهرستان را از استان زنجان و شهرستان رودبار جدا می نماید علاوه بر راههای مالرو فرعی که در جریان حرکت دام و انسان در طول تاریخ شهرستان شکل گرفته اند ، تنها عارضه طبیعی ارتباطی شهرستان با استان زنجان بریدگی طبیعی رودخانه سیاهمزگی می باشد و به عنوان محور ارتباطی عمده عمل مینماید.
عمده ترین منابع آب شهرستان شفت
رودخانه سیاه مزگی ، امامزاده ابراهیم (ع) (چوبر ) و چناررودخان می باشد
رودخانه سیاهمزگی با سطح حوزه آبریز 193 کیلومتر مربع و طول شاخه اصلی 45
کیلومتر از ارتفاعات جنوبی شهرستان از استان زنجان سرچشمه می گیرد با جهت
جنوب غربی به شمال شرقی پس از گذشتن از بخش جلگه ای در نهزم به رودخانه
چوبر و خطیبان رودخانه چناررودخان به آن می پیوندند و رودخانه دائمی پسیخان
را تشکیل می دهد.
رودخانه امامزاده ابراهیم (ع) از
ارتفاعات حدود 2000 متری سرچشمه گرفته و با جهت جنوب غربی – شمال شرقی در
حوالی نهزم به رودخانه سیاهمزگی می پیوندند طول شاخه اصلی آن 72 کیلومتر و
مساحت حوزه آبریز آن تا کانال آببر فومن 144 کیلومتر مربع است.
رودخانه چناررودخان در حاشیه شرقی دهستان چوبر قرار دارد به همراه منطقه چماچا و مژدهه 530 هکتار اراضی را مشروب میسازد.
شهرستان شفت به لحاظ نظام توپرگرافیک
از سه ناحیه اکولوژیک تشکیل یافته است این سه ناحیه عبارتند از بخش جلگه ای
و دشتی به ارتفاع 100 متر ، پایکوهی با ارتفاع 500-100 متر و کوهستانی
جنگلی 500 متر به ریشتر می باشد .
بخش جلگه ای شهرستان با مساحت 46/364
کیلومتر مربع در قسمت شمالی و شمال شرقی و غرب شهرستان قرار دارد که با
توجه به شرایط آب و هوایی و خاک مرغوب آن به برنجکاری اختصاص یافته است.
بخش کوهپایه ای شهرستان با مساحت
77/130 کیلومترمربع در ظلع جنوبی ناحیه جلگه ای قرار دارد و فعالیتهای عمره
اقتصادی آن زراعت برنج ، باغداری و دامداری می باشد.
بخش کوهستانی جنگلی با مساحت 19/186
کیلومتر مربع در قسمت جنوب و جنوب غربی شهرستان واقع شده است ، مرتفعترین
نقاط آن کوههای کرم خانی ، خرمکش ، نهرآب ، زردخانی ، آبرنگ ( آورند ) ،
قلعه نه ، سیاه گه ، درگه دشت می باشند.
به لحاظ خاکشناسی ، خاکهای شهرستان بطور کلی به سه دسته تقسیم می گردد:
خاکهای جلگه ای ، این خاکها تحت تاثیر رسوب گذاری قدیمی ریزدانه ای دریای خزر بوده و هرچه از بخش جلگه ای به طرف کوهپایه نزدیک می شویم دانه ها درشت تر می گردد که این ویژگی ناشی از قدرت تخریب آبهای جاری ، فرسایش شیمیایی ، ترکیبات موجود در هوا و عملیات انسانی است این خاکها به رنگ قهوه ای متمایل به سیاه و خاکستری بوده و از بهترین خاکهای منطقه جهت کشت و کار مخصوصاً زراعت برنج محسوب می شوند.خاکسازی این بخش بوسیله رودخانه های سیاهمزگی ، چوبر و چناررودخان صورت می پذیرد .
خاکهای کوهپایه ای عمدتاً از سنگهای
آهکی ، رسوبی و خروجی می باشند که فشار سنگ آهک خاکهای قهوه ای جنگلی ،
ماسه سنگ خاکهای پودزولیک و شنهای خروجی ، خاکهی قهره ای جنگلی ( رندزین )
را ایجاد می نمایند . خاکهای کوهپایه ای با یایه نازک به همراه برگ و هوموس
می باشد .
خاکهای کوهستانی ، در نتیجه تضاد شدید
اقلیمی و بارشهای فراوان و تند تشکیل می شوند و در نقاطی که فقدان پوشش
گیاهی بیشتر از سایر نقاط است چشمگیرند . این خاکها کم عمق بوده و زراعت در
آن جز در نواحی معدود امکان پذیر نیست.
شاخصهای اقلیمی شهرستان : ناحیه مورد
مطالعه از نظر تقسیمات سیاسی فقط از یک ایستگاه باران سنجی معمولی و یک
ایستگاه باران سنجی ذخیره می باشد. اما در حاشیه بلافصل و اطراف شرق ، غرب و
شمال این ناحیه ایستگاههای کلیماتولوزی و لینوپتیک با آمار نسبتاً طولانی
وجود دارد لذا به منظور ارایه تصویری روشن از شاخصهای اقلیمی از مطالعات
موجود که بر آمار اطلاعات ایستگاههای رشت ، قلعه رودخان ، لاکان ، سراوان ،
چوبر شفت ، امامزاده ابراهیم (ع) صورت پذیرفته استفاده گردیده است.
نویسنده :
حسن دلخوش
منبع:
