نقش سمن‌ها در حفظ محیط زیست

سازمان مردم نهاد (NGO)، سازمانی غیردولتی، غیرسیاسی و غیرانتفاعی است که افراد در آن به طور داوطلبانه عضویت دارند. امروزه سازمان‌های داوطلب و مردم‌نهاد به دلیل ارتباط مستقیم و بدون واسطه با مردم، بسیار موثر و کارآمد عمل می‌کنند. سازمان‌های مردم‌نهاد، اعتبار خود را از نقش مسئولانه و سازنده خود در جامعه کسب می‌کنند. این سازمان‌های غیردولتی با ساختارهای انعطاف‌پذیر و گسترده و پراکنده در دوردست‌ترین نقاط کشورها قادر هستند فعالیت‌های بسیاری را انجام دهند که دولت‌ها و بخش خصوصی از انجام آن عاجزند.

در کشورهای توسعه یافته، سازمان‌های مردم نهاد در بسیاری از عرصه‌ها از قبیل محیط زیست، تعلیم و تربیت، رشد جمعیت، زنان، فرهنگ، اطلاع‌رسانی، سیاست، هنر و اقتصاد فعال هستند. در این کشورها، احزابی که در زمینه‌ محیط زیست فعالیت می‌کنند بسیار قدرتمند و هدفمند هستند و خواسته‌های زیست محیطی مردم را از مدیران و مسئولان کشور مطالبه می‌کنند.

آموزش زیست محیطی

هر کس در برابر تاثیرات خویش بر طبیعت مسئول است و باید اطمینان حاصل کند که بهره‌برداری از منابع به شیوه‌ای پایدار صورت گرفته است. همچنین افرادی که مسئولیتی را در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و توسعه‌ای برعهده دارند، در قبال عملکرد زیست محیطی خود مسئول هستند. از این‌رو آموزش محیط زیست در همه سطوح ضروری است.

مشارکت اجتماعی مردم در حوزه محیط زیست هنگامی عینیت پیدا می‌کند که مردم بدانند چه مخاطراتی محیط زیست آنان را تهدید می‌کند، علت آن چیست و چگونه می‌توان با بهبود عملکرد یا تغییر رفتار به رفع آن‌ها کمک کرد. هدف از آموزش محیط زیست، افزایش آگاهی، درک و حساسیت افراد نسبت به فرآیندهایی است که در محیط طبیعی رخ می‌دهد، به شکلی که آن‌ها نسبت به محیط زیست احساس مسئولیت کنند. آموزش به مردم کمک می‌کند تا خود بخشی از راهکار و راه‌حل باشند. آموزش صحیح، حق انتخاب را برای مخاطب در نظر می‌گیرد. هدف بسیاری از آموزش‌های محیط زیست، تغییر و اصلاح عادات قدیمی است.

برخی گزینه‌های قابل استفاده برای افزایش آگاهی زیست محیطی در سطح جامعه شامل آموزش زیست محیطی برای رهبران، سیاستمداران و مدیران، استفاده از رسانه‌ها برای انتقال نگرانی‌های زیست محیطی به جامعه، آموزش همگانی درباره محیط زیست و کاهش آلایندگی، قرار دادن درس‌های آموزش محیط زیست به عنوان بخشی از آموزش رسمی مدارس، آموزش استفاده مجدد و بازیافت مواد قابل بازیافت، قانون‌گذاری، اطلاع‌رسانی و در نظر گرفتن جوایزی برای حفظ و بهبود محیط زیست و در نظر گرفتن روزهایی از ماه به عنوان روز پاک و جمع‌آوری زباله‌های جامد و یا روز بدون خودرو به منظور افزایش حساسیت مردم نسبت به محیط زیست است.

آموزش حساسیت نسبت به محیط زیست در کودکان

بر اساس کتاب ورزش و محیط زیست، هدف این نوع آموزش، آگاهی احساسی در کودکان دانش آموز است تا آنها را قادر سازد نسبت به محیط خود احساس داشته باشند. این روش فراتر از شیوه‌های پیش پا افتاده و ناکارآمد تدریس است بلکه کودکان از شیوه‌هایی چون ترسیم کردن، گفتن، نوشتن، پرسیدن، تصور کردن، از طبیعت الهام گرفتن، به طبیعت اضافه کردن، راه رفتن و دویدن برای درک عمیق احساس محیط زیست استفاده می‌کنند.

https://www.isna.ir/news

آموزش حفظ محیط‌زیست

مشکلات مربوط به محیط‌زیست جهانی هستند. فرهنگ عامل اصلی و نیروی محرک توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست است. آموزش محیط‌زیست به‌منظور ایجاد فرهنگ عمیق، یعنی تربیت افراد دارای احساس مسئولیت نسبت به محیط‌زیست و دارای دانش، نگرش، انگیزه، تعهد و مهارت‌های لازم برای فعالیت‌های مختلف در جهت ایجاد محیط‌زیستی سالم و پاک و تعهد به نگهداری از محیط برای نسل‌های آینده ضرورت دارد. حفاظت از طبیعت و احترام به محیط‌زیست، در کشور ایران که فرهنگی کهن دارد، دارای سابقه‌ای دیرینه است. طبیعت و به‌خصوص درخت و جنگل در اسطوره‌شناسی ایرانیان بسیار اهمیت داشته است. در زمان هخامنشیان جلوگیری از آلودگی عناصر چهارگانه آتش، خاک، هوا و آب مورد توجه بوده است. حفظ و حمایت از طبیعت و محیط‌زیست در دین مبین اسلام توصیه شده است. مسلمانان ایرانی هنوز هم در روستاها آب را مهریه حضرت فاطمه(س) می‌دانند و آلوده کردن آن را گناه می‌شمارند. پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند «نزد من شکستن شاخه درخت به منزله شکستن بال فرشته است». اصولاً برای ایجاد توسعه فرهنگی سه رویکرد مطرح است: «رویکرد مبتنی بر قانون»، «رویکرد مبتنی بر اخلاق» و «رویکرد مبتنی بر آگاهی». به‌نظر می‌رسد مورد سوم یعنی رویکرد مبتنی بر آگاهی در مقایسه با دو رویکرد دیگر قابلیت تأثیرگذاری بسیار عمیق‌تر در جامعه دارد. آموزش‌وپرورش که یکی از مهم‌ترین مجریان آموزش و ایجاد فرهنگ است، می‌تواند از این رویکرد در جهت توسعه فرهنگ حفاظت محیط‌زیست بهره‌برداری کند. برای دستیابی به نتایج مطلوب در جهت ایجاد فرهنگ صحیح در هر زمینه، نیاز به ارتباط و تعامل دستگاه‌های متولی آموزش‌وپرورش است و ارتباط تنگاتنگ دو سویه می‌تواند بسترهای مناسب آموزش رفتارهای مناسب و مورد نظر را در فرهنگ جدید در بین کودکان و نوجوانان و در نتیجه بین افراد جامعه فراهم سازد.

مقدمه

جهانِ امروز در حال توسعه و تحول است. محیط‌زیست در سلامت و توسعه پایدار جامعه در هر زمان از تاریخ بشر نقش و اهمیت داشته است. استفاده از هرگونه ابزار در جهت گسترش فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست می تواند حال و نیز آینده بشری را تضمین کند. بدیهی است برای ایجاد چنین فضایی بیش از هر زمان نیاز به دانایی، قدرت و فرهنگ و توانایی است. بنابراین، توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست زمانی حاصل خواهد شد که محیط طبیعی و فرهنگ انسان با هم مرتبط باشند و در یک راستا حرکت کنند. وجود اخلاق زیست‌محیطی در تک‌تک افراد جامعه می‌تواند شادابی و پویایی را برای جامعه به ارمغان آورد. مهم‌ترین راهکار مؤثر در این جهت‌ فرهنگ‌سازی و بومی‌سازی رفتارهای تمامی افراد جامعه در این راستا و نهادینه کردن اخلاق حفاظت از محیط‌زیست است. به ‌این دلیل است که آموزش مستمر، مداوم و مبتنی بر تحقیق و پژوهش، رمز ایجاد و بهبود فرهنگ صحیح در هر فرد، سازمان و جامعه است و آموزش‌وپرورش مؤثرترین سازمان در راستای این فرهنگ‌سازی در جهان امروز است.

بیان مسئله

محیط‌زیست موضوعی جهانی است و محیط‌زیست در سطح ملی و بین‌المللی در معرض تهدیدهای جدی است. انسان‌ها در سراسر دنیا در طول زمان به این درک رسیده اند که آلودگی محیط‌زیست و عدم توجه به آن فاجعه محسوب می‌شود و در هر گوشه‌ای از دنیا که رخ دهد به تمام کره زمین آسیب خواهد رساند؛ ولی با وجود همه این اطلاعات، بی‌توجهی به محیط‌زیست و در نتیجه تخریب آن به‌دست انسان هنوز عاملی تهدیدکننده است؛ زیرا محیط‌زیست فضایی است که در آن همه‌چیز به ‌هم مربوط است و در آن رخدادهایی دائم در حال جریان است که بر بودن و پویایی دلالت دارد.

فرهنگ صحیح در ارتباط با طبیعت، باید بتواند روحیه طبیعت‌دوستی و هماهنگی با طبیعت را در انسان شکل دهد و نگاه انسان را به محیط‌زیست و منابع طبیعی و تمام آنچه در اطراف اوست، متفاوت و نوعی احساس مسئولیت در قبال آن‌ها در درون وی ایجاد کند.

آموزش محیط‌زیست به‌منظور ایجاد فرهنگ عمیق یعنی تربیت افراد دارای احساس مسئولیت نسبت به محیط‌زیست و  دارای دانش، نگرش، انگیزه، تعهد و مهارت‌های لازم برای فعالیت‌های مختلف در جهت ایجاد محیط‌زیست سالم و پاک و تعهد به نگهداری از آن برای نسل‌های آینده صورت می‌گیرد . در نتیجه توسعه پایدار تغییر در بنیادها را اقتضا می‌کند. عدالت اجتماعی، حفظ میراث فرهنگی، حفظ محیط‌زیست، داشتن جامعه سالم، برآوردن نیازها و توجه به نسل آینده در شمار مفاهیمی است که زیربنای توسعه پایدار را تشکیل می‌دهد.و با توجه به این مهم که توسعه پایدار توجه به انسان و نیازهای اوست، مشارکت خود انسان در تمام مراحل هر فرایند یک اصل محسوب می‌شود.

 از این رو باید تمامی بنیادهای فرهنگی توسعه را شناسایی کرد و نیز عواملی که می‌توانند جامعه را در ایجاد فرهنگی توسعه یافته و در راستای توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست یاری کنند، شناسایی کرد و از آن‌ها یاری جست.

فرهنگ عامل اصلی و نیروی محرک توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست است[۳]. فرهنگ از نظر تایلور تمام رسوم، هنرها، علوم، مذهب و رفتار سیاسی است که مجموعه آن باعث متمایز کردن جامعه‌ای نسبت به جامعه دیگر می‌شود. این نکته حائز اهمیت است که توسعه فرهنگی نسبت به توسعه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از وسعت بیشتری برخوردار است؛ به‌طوری که جامعه‌شناسان معتقدند پویایی در فرهنگ جامعه منجر به پیشرفت و توسعه در تمامی زمینه‌ها می‌شود.

اگر به آدابی که در رسالت پیامبران نهفته است با نگاهی عمیق و دقیق بنگریم، مشاهده خواهیم کرد که در واقع پیامبران نیز هر یک با تلاش و پیگیری فراوان نوعی فرهنگ را در میان مردم زمان خویش تثبیت می‌کردند که پیامد آن به نفع مردم بود. همان‌طور طبق تعریف چارلز وینیگ1 فرهنگ شامل تمام الگوهای هنری، اجتماعی، ایدئولوژی و مذهبی می‌شود که انسان برای سلطه بر محیط‌زیست خود استفاده می‌کند.

آموزش محیط‌زیست به‌منظور ایجاد فرهنگ عمیق یعنی تربیت افراد دارای احساس مسئولیت نسبت به محیط‌زیست و  دارای دانش، نگرش، انگیزه، تعهد و مهارت‌های لازم برای فعالیت‌های مختلف در جهت ایجاد محیط‌زیست سالم و پاک و تعهد به نگهداری از آن برای نسل‌های آینده صورت می‌گیرد.

برگرفته از مقاله فاطمه سادات نبی پور

چهارشنبه سورى به روایت شاهنامه

براساس سروده هاى حکیم فردوسى، سیاوش فرزند کاووس شاه در هفت سالگى مادر را از دست مى دهد. پادشاه همسر دیگر را برمى گزیند، سودابه که زنى زیبا و هوسباز بود عاشق سیاوش مى شود: 

یکى روز کاووس کى با پسر 
     
نشسته که سودابه آمد ز در 
زنـاگـاه روى سیاوش بدید 
     
پراندیشه گشت و دلش بردمید 
زعشق رخ او قرارش نماند 
     
همه مهر اندر دل آتش نشاند 

سودابه در اندیشه بود تا به گونه اى سیاوش را به کاخ خویش بکشاند، دختر زیبا و جوان خود را بهانه حضور سیاوش کرده و او را فرا خواند: 

که باید که رنجه کنى پاى خویش 
     
نمائى مرا سرو بالاى خویش 
بیاراسته خویش چون نوبهار 
     
بگردش هم از ماهرویان هزار 
آنگاه که سودابه سیاوش را در کاخ خویش یافت به او گفت: 
هر آنکس که از دور بیند ترا 
     
شود بیهش و برگزیند ترا 
زمن هر چه خواهى، همه کام تو 
     
بر آرم ، نپیچم سر از دام تو 
من اینک به پیش تو افتاده ام 
     
تن و جان شیرین ترا داده ام 

سودابه پس از این که از مهر و عشق خود به سیاوش مى گوید و همزمان به او نزدیک مى شود.

ناگاه او را در آغوش کشیده و مى بوسد 
سرش تنگ بگرفت و یک بوسه داد 
     
همانا که از شرم ناورد یاد 
رخان سیاوش چو خون شد ز شرم 
     
بیاراست مژگان به خوناب گرم 
چنین گفت با دل که از کار دیو 
     
مرا دور داراد کیوان خدیو 
نه من با پدر بى وفائى کنم 
     
نه با اهرمن آشنائى کنم 

سیاوش با خشم و اضطراب و دلهره به نامادرى خود گفت: 

سر بانوانى و هم مهترى 
     
من ایدون گمانم که تو مادرى 

سیاوش خشمناک از جاى برخاسته و عزم خروج از کاخ سودابه را کرد.

سودابه که از برملا شدن واقعه بیم داشت داد و فریاد کرد و درست بسان افسانه 

یوسف و زلیخا دامن پاره کرده و گناه را به سیاوش متوجه کرد … بارى سیاوش به سودابه مى گوید که پدر را آگاه خواهد کرد: 

از آن تخت برخاست با خشم و جنگ 
     
بدو اندر آویخت سودابه چنگ 
بدو گفت من راز دل پیش تو 
     
بگفتم نهانى بد اندیش تو 
مرا خیره خواهى که رسوا کنى؟ 
     
به پیش خردمند رعنا کنى؟ 
بزد دست و جامه بدرید پاک 
     
به ناخن دو رخ را همى کرد چاک 
برآمد خروش از شبستان اوى 
     
فغانش زایوان برآمد بکوى 

در پى جار و جنجال سودابه، کیکاووس پادشاه ایران از جریان آگاه شده و از سیاوش توضیح خواست سیاوش به پدر گفت که پاکدامن است و براى اثبات آن آماده است تا از تونل و راهرو آتش عبور کند. 

سیاوش گفت اگر من گناهکار باشم در آتش خواهم سوخت و اگر پاکدامن باشم از آتش عبور خواهم کرد.

سیاوش بیامد به پیش پدر 
     
یکى خود و زرین نهاده به سر 
سیاوش بدو گفت انده مدار 
     
کزین سان بود گردش روزگار 
سیاوش سپه را بدا نسان بتاخت 
     
تو گفتى که اسبش بر آتش بساخت 
زآتش برون آمد آزاد مرد 
     
لبان پر ز خنده برخ همچو ورد 
چو بخشایش پاک یزدان بود 
     
دم آتش و باد یکسان بود 
سواران لشکر برانگیختند 
     
همه دشت پیشش درم ریختند 

سیاوش به تندرستى و چاپکى و چالاکى به همراه اسب سیاهش از آتش عبور کرد و تندرست بیرون آمد. 

یکى شادمانى شد اندر جهان 
     
میان کهان و میان مهان 
سیاوش به پیش جهاندار پاک 
     
بیامد بمالید رخ را به خاک 
که از نفت آن کوه آتش پَِـرَست 
     
همه کامه دشمنان کرد پست 
بدو گفت شاه، اى دلیر جهان 
     
که پاکیزه تخمى و روشن روان 
چنانى که از مادر پارسا 
     
بزاید شود بر جهان پادشا 
سیاوخش را تنگ در برگرفت 
     
زکردار بد پوزش اندر گرفت 
مى آورد و رامشگران را بخواند 
     
همه کام ها با سیاوش براند 
سه روز اندر آن سور مى در کشید 
     
نبد بر در گنج بند و کلید! 

این اتفاق و آزمایش عبور از آتش در بهرام شید (سه شنبه) آخر سال روى داده بود و از چهارشنبه تا ناهید شید (جمعه یا آدینه) جشن ملى اعلام شد و در سراسر کشور پهناور ایران به فرمان کیکاووس سورچرانى و شادمانى برقرار شد و از آن پس به یاد عبور سرفرازانه سیاوش از آتش همواره ایرانیان واپسین شبانه بهرام شید (سه شنبه شب) را به یاد سیاوش و پاکى او با پریدن از روى آتش جشن مى گیرند. 

فواید درخت و درختکاری

درخت یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه ای از تجلیات آفریدگار عالم است.

درخت نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه مردم و صفا و پاکی طبیعت می باشد.

در دین مقدس اسلام، بنابر آیات و روایات و سیره معصومین(ع) می توانیم به نقش و اهمیت این نعمت و موهبت عظیم پروردگار عالم پی ببریم.

بر اساس آیات قرآن، یکی از مواهب و نعمت های خداوند در آخرت و یکی از ویژگی های بهشت که در آیات کریمه و روایات شریفه بارها به آن اشاره شده است، درخت می باشد:« در بهشت باغ هایی وجود دارد که از زیر درختانش نهرها جاریست».

در میان این درختان بهشتی، درختان میوه نیز وجود دارد، میوه هایی که به تعبیر قرآن « و فاکهه مما یتخیرون » است.

بسیاری از پیامبران و امامان معصوم (ع) ما کشاورز و باغدار بودند و خود با دست خود به کاشت و برداشت درختان اقدام می کردند و به این وسیله در عمران و آبادانی زمینی که خداوند به آن امر فرموده، اهتمام می ورزیدند، مثلاً حضرت علی(ع) چندین نخلستان را با دست مبارک خود احداث کرد و یا امام محمد باقر (ع) در کاشت درختان و کشت و زراعت حتی در گرمای تابستان، کوتاهی نمی فرمود.

پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) نیز علاوه بر دامداری و تجارت، به کشت درختان و زراعت اقدام می فرمود و در حفظ درختان، حتی در جنگ با دشمنان و اشغال سرزمین آنها، به سربازان اسلام تاکید می فرمود.

در اهمیت درخت و درختکاری همین بس که در روایتی معتبر از یکی معصومین (ع) منقول است که: «حتی اگر دیدید قیامت بر پا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، ازاین عمل نیک خود دست برندارید». و این نشانگر تاکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است. گرچه متاسفانه با پیشرفت تکنولوژی، تخریب جنگل ها و نابودی درختان رو به افزایش است، اما جای خوشبختی است که بشر امروز به این عمل زشت خود اقرار دارد و سازمان هایی را برای حفظ و حراست و گسترش پارک ها و ازدیاد درختان به وجود آورده است.

در کشور ما  نیز در حفظ و حراست درختان و جنگل ها کوشش های چشمگیری انجام گرفته، از جمله هر ساله ۱۵ تا ۲۲ اسفند ماه به عنوان هفته درخت و درختکاری اعلام شده و مردم و دولت به انجام این امر مهم مبادرت می ورزند.

فواید درخت و درختکاری:

برای پی بردن به اهمیت درخت و درختکاری و نقش آنها در حفظ طبیعت و زندگی انسان ، تعدادی از فواید آن را برای شما بیان می کنیم:

۱- طبیعت بدون درخت، ناموزون و زشت می گردد. وجود جنگل و درخت در صحنه طبیعت و زندگی انسان، باعث زیبایی، شادی، سبزی، آسایش، رفاه، صفا، پاکی و طراوت می شود.

۲- درختان نبض زمین هستند و مایه حیات انسان و حیوان و حتی بعضی از گیاهان، زیرا درختان با جذب گازهای سمی از جمله دی اکسید کربن و تولید اکسیژن که یکی از اساسی ترین نیازهای حیات انسان و حیوان است، باعث دوام حیات انسان و سلامت چرخه طبیعت می شوند. کمبود درختان و تخریب و نابودی جنگل ها به ویژه در این عصر دود و زندگی ماشینی، موجب انقراض نسل انسان و حیوان خواهد شد.

۳- برگ و شاخه های درختان بخش مهمی از تغذیه حیوان و گاه انسان را فراهم می سازند و در تولید گوشت مصرفی انسان ( با تغذیه دام ها از گیاهان) نقش اولیه را دارند.

۴- میوه بسیاری از درختان مورد استفاده انسان و حیوان است، به طوری که می تواند در تغذیه انسان و تأمین ویتامین های مورد نیاز او تأثیر به سزایی داشته باشد. در فواید گیاه و گیاه خواری در دستورات پزشکی و حتی دینی توصیه های زیادی شده است.

۵- چوب درختان در صنایع چوب بُری و تأمین بخش مهمی از وسایل مورد نیاز زندگی انسان نقش اساسی دارند.

۶- درختان می توانند در جلوگیری از فرسایش خاک کشاورزی و مفید زمین در هنگام سیل نقش مهمی داشته باشند.

۷- درختان در تغییر و تبدیل آب و هوا و اعتدال آن نقش به سزایی دارند. تشکیل جنگل و توسعه آن، نه تنها تاثیر اساسی در روند آب و هوا دارد، بلکه در حشر و نشر پرندگان، چرندگان و دیگر حیوانات اهلی و وحشی و نهایتا تعادل در چرخه طبیعت نقش ارزنده ای دارد.

۸- سایه و ریشه ی درختان، در حفظ و رشد گیاهانی که نمی توانند ریشه ی خود را برای جذب آب به اعماق زمین بفرستند و یا طاقت تحمل تابش مستقیم نور خورشید را به ویژه در فصل گرما و تابستان ندارند و یا نمی توانند در مقابل باد و باران های تند مقاومت نمایند، تأثیر به سزایی دارند.

۹- در فصل پاییز کشاورزان، باغداران و گل و گیاه کاران از کود ساخته شده از انبوه برگ درختان استفاده لازم را می نمایند.

در پاییز، انبوه برگ ریخته شده از درختان می تواند «ابرکود» متراکمی بسازد که هوموس یا سیاخاک (گیاخاک) نامیده می شود. این ماده خاصیت «گلوئیدی» دارد و نگهداری آب توسط خاک را افزایش می دهد. هوموس، مواد معدنی خاک را نیز جذب می کند و از هرز رفتن آنها جلوگیری می نماید. لذا هوموس را با خاک مخلوط می کنند تا مواد مغذی ضروری برای رشد گیاه را تأمین نماید.

۱۰- بسیاری از درختان از قدیم الایام، در صنعت داروسازی و عطاری و حتی به دست آوردن نوعی چسب مورد استفاده قرار می گیرند، مثلا بهترین ماده ضدعفونی کننده از برگ درخت سدر و سنجد، بهترین رنگ مو از درخت حنا، بهترین مواد خوشبوکننده از چوب درخت عرعر و بهترین نوع عطر برای رفع خستگی در کارگاه هایی که می خواهند ظرفیت تولیدی شان را بالا ببرند، از درخت سرو به دست می آید.

gallery}tolidvijhe/derakht{/gallery

شناخت محیط زیست و اخلاق انسان مدار

اخلاق محیط زیست می‌گوییم در واقع به موضوعی تازه در حوزه تفکر اشاره می‌کنیم، گر چه شاید برخی از کلیات آن در ازمنه قدیم در میان متفکران مطرح شده باشد.

حوزه اخلاق محیط زیست به رابطه اخلاقی بین نوع بشر با طبیعت اطراف خود ناظر است و همان طور که اشاره شد اگر چه بسیاری از فلاسفه در طول تاریخ به این موضوع اشاره کرده اند، لیکن توجه و تدقیق جدی در این مقوله به عنوان یک بحث مجزا در دهه 1970 درجهان آغاز شد. پیدایش این مقوله بدون شک به واسطه آگاهی بشر از تاثیرات فن آوری، صنعت، توسعه اقتصادی و رشد جمعیت بر روی محیط زیست در دهه 1960 بود. دو کتاب مهم در این دهه منتشر شد که تاثیر به سزایی در آگاه سازی جوامع – به ویژه جوامع غرب – و توجه آحاد مردم و دولت‌های به واقعه هولناکی که به سبب عوامل پیش گفته جهان را تهدید می‌کند، داشت. یکی از این دو کتاب (بهار خاموش) نوشته راشل کارسون بود که در سال 1962 انتشار یافت. این کتاب همگان را آگاه می‌ساخت که استفاده بی برنامه و بی حساب از مواد شیمیایی و آفت‌کش‌های غیر بیولوژیک چه بلایی بر سر محیط زیست انسان و حیات وحش می‌آورد. کتاب دیگر (بمب جمعیت) اثر پل ارلیش بود که نشان می‌داد توسعه جوامع و افزایش بی رویه جمعیت چگونه کلیه منابع سیاره زمین را در خطر نابودی قرار داده است. البته آلودگی و نبودی منابع طبیعی را نمی توان تنها نگرانی‌های زیست محیطی از آن زمان تا کنون دانست. کاهش مدام تنوع گیاهی و جانوری، نابودی بیابان‌ها، افول اکوسیستم‌های و تغییرات آب و هوا همه و همه دست به دست هم داده و بر وجدان عمومی و سیاست جوامع تاثیر گذارده و این مساله در سالیان اخیر به طرزی فزاینده گسترش یافته است. در این شرایط اخلاق زیست محیطی ایجاب می‌کند که ما نیز تعهدات اخلاقی خود را در جهت رویارویی با این نگرانی‌ها تنظیم و شاخک‌های حسی وجدانمان را بدین سمت و سو حساس کنیم. در واقع دو سوال اساسی که اخلاق زیست محیطی باید به آن پاسخ گوید عبارتند از: به منظور احترام به محیط زیست چه وظایفی برعهده آحاد نوع بشر است، و چرا؟ سوال دوم باید ابتدا پاسخ داده شود برای این که دریابیم چه وظایفی در قبال محیط زیست داریم در ابتدا باید بفهمیم که چرا مشکلات زیست محیطی وجود دارند. برای مثال، آیا ما الزاماتی برای برخورد با مسایل زیست محیطی بشر امروز داریم؟ برای زندگی بشر در آینده داریم؟با به طور کلی آیا نسبت به محیط زیست به خودی خود و قطع نظر از منافع بشری مسوول هستیم و باید کاری بکنیم؟ فلاسفه مختلف پاسخ‌های کاملا متفاوتی با این سوال بنیادین داده اند که همچنان که در ادامه ی این مطالب خواهیم دید ما را به دیدگاه‌های کاملا متفاوتی در حوزه اخلاق زیست محیطی هدایت می‌کنند.

سایه باورنکردنی خشکسالی در گیلان

هم اکنون ایران بین 24 کشوری است که وضعیت آب در آنها خطرناک شناخته شده؛ بر این اساس، بحران آب از بزرگترین چالش های آینده کشورمان است از این رو، طی دهه اخیر مسئولان بر لزوم مدیریت مصرف تاکید کرده اند تا شاید چاره ای بر درد خشکسالی بویژه در بخش کشاورزی و آب شرب باشد.
نام گیلان که به گوش می رسد؛ باران های نقره ای، رودخانه های خروشان کوچک و بزرگ، چشمه سارها، آبشارها، کوه های پوشیده از جنگل و فرش سبز مخملین و آبی آرامش بخش دریای بیکران در ذهن نقش می بندد که همه اینها، از وجود وفور مایه حیات در این استان خبر می دهند.
اما پای خشکسالی که به میان می آید، دوشادوش استان هایی که کمترین بارندگی را دارند و شاید بارندگی سالانه آنها بین 200 تا 300 میلیمتر باشد، گیلان نیز طلب آب می کند حال اینکه، میزان بارش سالانه در این استان افزون بر یک هزار و 200 میلیمتر است با این وجود ، باور کردنی نیست که گیلان نیز با وجود بارش های فراوان، رودخانه های خروشان فصلی و دائمی از تازیانه تنش های آبی بی بهره باشد.
به گفته کارشناسان؛ سالانه میزان زیادی از بارش ها در این استان، وارد رودخانه ها و دریای خزر شده و با آب های آلوده ناشی از فاضلاب و پسماندهای صنعتی مخلوط می شود و به عبارت دقیق تر، بسادگی به هدر می رود.

** اهمیت مهار و ذخیره سازی بارش ها در گیلان
در همین زمینه دانش آموخته دکترای هواشناسی و کارشناس مطالعات مرکز تحقیقات اداره کل هواشناسی گیلان روز سه شنبه به ایرنا گفت: اگرچه گیلان پربارش ترین استان کشور است و دارای رکوردهای بارشی منحصر به منطقه از جمله بارش 127 میلی متری در رشت (سوم مهر 1391) است که طی زمان کمتر از پنج ساعت بارید، اما همزمان با موسم تابستان، باز خشکسالی با این استان هم نوا می شود.
سمانه نگاه بارش 330 میلی متری باران طی سه روز پایانی هفته نخست آبان ماه سال 94 را از دیگر باران های بی سابقه کشور عنوان و اضافه کرد: مشخصه عمده اقلیمی، توپوگرافی و جغرافیایی این استان موجب شده که بخش قابل توجهی از بارش ها در زمان کوتاهی از دسترس خارج شده و وارد دریا شوند.
وی ادامه داد: با توجه به نمودارهای آماری، متوسط بارش سالانه 15 سال اخیر رشت، حدود یک هزار و 265 میلی متر است اما توزیع ماهانه بارش رشت نشان می دهد که بخش اعظم این بارش ها شامل حدود 70 درصد، در نیمه دوم سال یعنی فصل های پاییز و زمستان می‌بارد که تقریباً حجم وسیعی از آن وارد دریا می‌ شود.
به گفته نگاه، از طرفی اگرچه در نیمه اول سال حدود 30 درصد بارش سالانه گیلان به وقوع می پیوندد، اما حدود نیمی از این بارش ها در اواخر مرداد و شهریورماه که زمان ورود سامانه‌های بارشی به استان گیلان است، اتفاق می افتد که در بسیاری از موارد، به دلیل مقارن بودن با زمان برداشت محصول برنج، موجبات خسارت به شالیزارها می شود.
وی خاطرنشان کرد: به عبارت دیگر به سبب توزیع زمانی نامناسب بارش، ویژگی های جغرافیایی خاص این منطقه همچون باریک بودن عرض نوار ساحلی در اثر نزدیکی کوهستان و دریا ، نبود زیرساخت های مناسب برای ذخیره سازی نزولات جوی و مهار بارش ها به عنوان منابع آبی داخلی استان، نمی توان نیاز آبی گیلان را در بخش های مختلف از جمله کشاورزی و شرب مستقل از منابع آبی خارج استان تصور کرد.
این کارشناس هواشناسی ادامه داد: حدود 70 هزار هکتار شالیزار گیلان در خارج از شبکه آبیاری سد سفیدرود و از منابع داخلی آبی استان بویژه از بارش های بهنگام در داخل استان در فصل کشت بهره مند می شوند در حالیکه عملا در بسیاری از سال ها در فصل کشت، استان به شدت با محدودیت منابع آبی و کاهش بارش مواجه است.
نگاه اضافه کرد: از آنجایی که حدود 170 هزار هکتار از نزدیک به 240 هزار هکتار از شالیزارهای استان وابسته به ذخیره آبی سدسفیدرود و آورد دو رودخانه قزل اوزن و شاهرود می باشند، بنابراین شرایط آبی استان های حوضه سد سفیدرود شامل استان های کردستان، زنجان، قزوین، اردبیل و آذربایجان شرقی بر میزان آبگیری سد منجیل تأثیر مستقیم داشته و از اهمیت بسزایی برخوردار است.
این کارشناس هواشناسی خاطرنشان کرد: محدودیت های موجود در ذخیره آب سد منجیل، عدم برخورداری بیش از 30 درصد شالیزارهای استان از شبکه آبیاری سدسفیدرود ، وابستگی آنها به بارش های بهنگام فصل کشت و همچنین کاهش و نقصان دبی رودخانه های استان از اواسط خردادماه، ضرورت مدیریت همه جانبه مصرف آب را در بخش های مختلف کشاورزی، شرب، صنعت و محیط زیست اجتناب ناپذیر می سازد.
نگاه به وضعیت سال زراعی جاری اشاره و بیان کرد: از ابتدای سال زراعی 1395 - 1396 یعنی از آغاز مهرماه سال گذشته تا پایان دهه اول تیرماه امسال، در پهنه استان گیلان، به طور متوسط حدود 742 میلیمتر بارندگی به ثبت رسیده که در مقایسه با میانگین بلندمدت، حدود یک درصد افزایش بارش و در مقایسه با سال گذشته حدود 14 درصد کاهش بارش داشته است.
وی اضافه کرد: در واقع بارش گیلان طی سال آبی اخیر مشابه میانگین بلندمدت بوده است.
نگاه یادآور شد: حدود 80 درصد از بارش ذکر شده، طی شش ماه فصل های پاییز و زمستان گذشته به وقوع پیوسته که عملا از دسترس خارج بوده و قابل مهار کردن و ذخیره سازی نیست.
وی اضافه کرد: حدود 150 میلیمتر از بارش 742 میلیمتری استان در فصل کشت یعنی از ابتدای فروردین تاکنون اتفاق افتاده که به طور مستقیم برای مصارف کشاورزی به کار گرفته می شود.
نگاه یادآور شد: بارش های بهنگام فصل بهار، در کنار منابع داخلی ذخیره آب از قبیل رودخانه های داخلی، آب بندان ها، چشمه ها و ... برای آبیاری بیش از 70 هزار هکتار از شالیزارهای استان که خارج از شبکه آبیاری سد سفید رود و به صورت سنتی آبخور می باشند، بسیار حائز اهمیت است.
وی در ادامه گفت وگو با ایرنا، به بارش های بهار امسال نیز اشاره و بیان کرد: طی فروردین ماه سالجاری، متوسط بارش مناطق جلگه ای گیلان، 109 و دو دهم میلیمتر بوده که در مقایسه با شرایط میانگین بلندمدت، حدود 18 درصد و درمقایسه با سال قبل ، 16 درصد کاهش داشته است.
به گفته نگاه، در ایستگاه فرودگاه رشت به عنوان ایستگاه شاخص جلگه مرکزی گیلان، 106 میلیمتر بارندگی به ثبت رسیده که در مقایسه با شرایط میانگین بلندمدت، با کاهش 17 درصدی بارش مواجه بوده است.
وی بیان کرد: طی اردیبهشت ماه امسال نیز متوسط بارش مناطق جلگه ای گیلان، 22 و شش دهم میلیمتر بوده که درمقایسه با شرایط میانگین بلندمدت، کاهش چشمگیر 55 درصدی یافت ولی در مقایسه با سال گذشته، حدود سه درصد افزایش را نشان می دهد.
این کارشناسی هواشناسی گفت: همچنین از هفته اول اردیبهشت ماه تا دهه سوم خردادماه امسال، به دلیل نبود بارش فراگیر در گیلان، طی حدود 45 روز ، استان با چالش بی بارشی مواجه بوده است.
وی گفت: به عبارت دیگر علیرغم اینکه شرایط دمایی استان طی فصل بهار امسال مشابه میانگین بلند مدت بوده اما بارش طی این بازه ، با کاهش 16 درصدی مواجه بوده است.
نگاه خاطرنشان کرد: همه استان های حوضه سد سفیدرود در مقایسه با شرایط میانگین بلندمدت با کاهش چهار تا 22 درصدی بارش مواجه بوده اند که در این میان، بیشترین کاهش مربوط به استان زنجان می باشد.
وی ادامه داد: جمع بندی شرایط بارشی گیلان و استان های حوضه سد سفیدرود، بیانگر کاهش نزولات جوی و به تبع آن کاهش آورد آب این سد است.
این کارشناسی هواشناسی لزوم صرفه جویی در مصرف آب بخش های مختلف بویژه کشاورزی و همچنین آبیاری تناوبی بر اساس نوبت بندی آب خروجی سد سفیدرود برای به حداقل رساندن خسارت های ناشی از کم آبی را اجتناب ناپذیر دانست.

** سدها در نقاط پرباران شمالی کشور حافظ محیط زیست هستند
مسئولان تقویت زیرساخت هایی همچون احداث سدها را در ذخیره سازی بارش ها موثر می دانند و نه تنها احداث آنها را به ضرر محیط زیست نمی دانند، بلکه حافظ محیط زیست استان نیز به شمار می آید.
در همین زمینه مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان به ایرنا گفت: عملیات سد سازی در استان برای حفظ محیط زیست یک فرصت است.
کاظم لطفی بحث اعتبارات و مسائل زیست محیطی را برای احداث سدهای پیش بینی شده سرعت گیر خواند و گفت: سدسازی فقط در استان های شمالی توجیه دارد.
وی با اشاره به سدهای گیلان گفت: سدهای سفیدرود، شهربیجار، شفارود و پلرود جزو سدهای مخزنی استان هستند که سدهای سفیدرود و شهربیجار به بهره برداری رسیده و سدهای شفارود و پلرود به ترتیب دارای 36 درصد و حدود 55 درصد پیشرفت فیزیکی هستند.
وی همچنین گفت: هم اکنون 9 سد لاستیکی در گیلان در حال ساخت است و ساخت 2 سد دیگر نیز در مرحله‌ انتخاب پیمانکار قرار دارد.

اهمیت صرفه جویی آب در کشاورزی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان نیز معتقد است: سالانه حدود 9 میلیارد مترمکعب آب تجدید شونده در استان وجود دارد که حدود دو و هفت دهم میلیارد مترمکعب، مورد نیاز اراضی شالیزاری گیلان است.
حبیب جهانساز افزود: از این میزان آب مورد نیاز ، یک و هشت دهم میلیارد مترمکعب در زیر سد سفیدرود و مابقی آن در خارج از شبکه مدرن سد سفیدرود و در اراضی سنتی آب خور نیاز است.
وی اضافه کرد: آب اراضی شالیزاری استان از دو منبع سد سفیدرود و رودخانه های فصلی و دائمی وابسته به بارش های فصلی است؛ 171 هزار هکتار از اراضی از سد سفید رود و 600 هزار هکتار از سایر منابع فصلی مشروب می شوند.
جهانساز با بیان اینکه کشاورزان گیلانی برای عملیات شخم و آماده سازی زمین بیشتر از آب باران و آب های جاری در دسترس فصل های پاییز و زمستان استفاده می کنند، گفت: کشاورزان طی چند سال اخیر از آب سد به واسطه محدودیت منابع حداکثر از 15 اردیبهشت تا 15 مردادماه استفاده می کنند.
معاون سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه برای هر هکتار شالیزار حدود 10 تا 12 هزار متر مکعب آب مورد نیاز است، ادامه داد: در سال های اخیر با توجه به محدودیت منابع آبی، اقدامات صرفه جویانه خوبی صورت گرفته که باعث شد فقط در زیر شبکه مدرن سالانه بالغ بر 350 میلیون متر مکعب صرفه جویی شود.
وی اجرای شخم زمستانه ، تنظیم کوتاه کردن تقویم زراعی استان، تقویت ناوگان ماشین آلات، اجرای آبیاری نوبتی به جای غرق آب دائم، استفاده از آب های زهکش و کاشت ارقام زودرس را از جمله راهکارها برای صرفه جویی آب در کشاورزی ذکر کرد.
به گزارش ایرنا در حال حاضر 460 هزار مشترک آب تحت پوشش آب و فاضلاب شهری گیلان و 279 هزار و 572 مشترک در یک هزار و 780 روستای استان از نعمت آب آشامیدنی و سالم برخوردارند.
گزارش از: امیرحسین کبیری - مریم سلیمانی ** انتشاردهنده: کبیری

فرهنگ سازی جمع آوری زباله ها

جمع آوری زبالها با فرهنگ سازی

از عمده مشکلات این روز های روستاهای کشور به ویژه روستاها ی گیلان  مساله زباله و حفظ محیط زیست از شر زباله ها وپسماند ها می باشد . 

یکی از راه حلها برای رفع مشکلات زیست محیطی آموزش وفرهنگ سازی است چرا که وقتی افراد بدانند رها شدن زباله چه مخاطراتی را می تواند رقم بزند هرگز به انجام این کار راضی نخواهند شد. دراین بین دهیاران وظیفه دارند با دادن آموزش وهمچنین مدیریت سیستم جمع آوری زباله ها مشکل را حل کنند. خوشبختانه مشکل زباله ر  در بیشتر  روستاهاحاد نیست وبا دادن آموزش می توان مشکلات را حل کرد.

به منظور  اجرای این طرح  نیاز به دهیاران آموزش دیده ودوست دار محیط زیست می باشد .

 برای ارتقاء توانمندی دهیاران دوره های آموزشی تخصصی در بخش های مختلف بویژه مدیریت پسماند با حضور استادان برجسته پیش بینی شده که گذراندن این دوره اثر خوبی بر روند کار آنها دارد.

طبق قانون شهرداری ها اولین و مهمترین وظیفه دهیاران جمع آوری پسماند، لایروبی انهار و تامین نظافت و بهداشت تعریف شده است.از آنجایی که بیش از ۵۰ درصد زیاله های تولیدی در روستاها قابل بازیافت و تبدیل شدن به کمپوست است که اگر روشهای این بازیافت را بدانیم و برای آن برنامه ریزی کنیم .وانرا به  همه مردم روستاها آموزش دهیم می توانیم ضمن جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی و تامین فضایی شاداب و سالم برای ساکنان از زباله برای تولید کمپوست و کود و تولید محصول کشاورزی استفاده کنیم.لذا تفکیک زباله های تجزیه پذیر از میان پلاستیکها می تواند جلوی آسیبهای جدی به محیط زیست را بگیرد. در این میان تفکیک زباله ها می تواند راه را برای استفاده بهینه هموار سازد.

افزایش زباله در روستاها

در چند سال اخیر تولیدانواع زباله در روستاهای کشور به شدت افزایش پیدا کرده است. آمارها نشان روزانه ۱۰هزار تن زباله عادی دربیش از ۳۲هزار روستای کشور تولید می شود که نیمی از آن قابلیت بازیافت و تبدیل شدن به کمپوست را دارد می دهد .

 کارشناسان  مسئول خدمات عمومی امور روستایی معاونت امور دهیاری های سازمان شهرداری و دهیاری های کشور می گویند :

وضعیت تولید زباله در روستاهای کشور نسبت به قبل تغییر پیدا کرده هم اکنون در بیش از ۳۲هزار روستای کشور روزانه ۱۰هزارتن زباله عادی و خانگی تولید می شود که ۵۴ درصد آنها قابل بازیافت است وباید به فکر مابقی آنها بود . از مجموع پنج هزارتن زباله روستایی می توان دو تا سه هزار تن مواد کمپوست تولید کرد که در کشاورزی و تولید محصولات ارگانیک کاربرد خوبی دارد و در کاهش آلودگی زیست محیطی نیز موثر خواهد بود.

 کارشناسان  محیط زیست روستایی معتقدند که تولید پلاستیک در کشورمان نیز سالانه بالغ بر دو میلیون و ۱۰۰ هزار تن است که ۶۰۰ هزارتن آن ظروف یک بار مصرف است که نشان می دهد این فاجعه زیست محیطی همه ما را تهدید می کند و اگر چاره نکنیم هزینه زیادی متحمل خواهیم شد.

مدیریت پسمان در روستاها که امروزه به شدت در معرض آلودگی قرار دارد باید در اولویت برنامه های دهیاران و بخشداران قرار گیرد و در کنار مستند سازی به سمتی حرکت کنیم تا مشکلات این حوزه کمتر شود.همچنین تغییر الگوی مصرف در روستاها که همپای شهرنشینان موجب تولید زباله بیشتر شده باید مدیریت شود تا از بروز پیامدهای آن جلوگیری شود. در گذشته تنها غذای باقیمانده ازسفره روستائیان نان خرده بود که خوراک طیور و دام ها می شد اما امروز زباله روستایی مانند شهری بالا رفته و با مشکلات زیست محیطی مواجه هستیم.

چه باید کرد

روزانه ۴۸ هزار تن زباله شهری و روستایی و پسماند عادی، ۴۰۰ تن زباله بیمارستانی و ۹ هزار تن پسماند ویژه در کشور تولید می شود که شیرابه ها آلودگی شدید دارد و راه افتادن شیرابه ها و تجمع زباله، سلامت انسانها ومحیط زیستشان را به خطر می اندازد .

بحث مدیریت پسماندها خصوصا در روستاها مهم به نظر می رسد از آنجا که 54درصد زباله ها ی روستایی قابل بازیافت است لذا آموزش در زمینه تفکیک زباله های خشک وتر وتجزیه پذیر وناپذیر می تواند کمک بزرگی به کاهش آلودگی محیط روستایی کند.

البته معمولا در  بسیاری از روستاها به دلایل مختلفی (محفوظ و محذوف بماند)از گروه های حامی محیط زیست استقبال خوبی نمی شود. و علیرغم خطرات و عواقب بدی که

 مساله عدم توجه به بحث محیط زیست  به دنبال دارد .در آینده نزدیک همه ما ونسل های یعد از ما را تهدید می نماید مردم روستاها وحتی برخی از مسولان آ ن  هیچ نوع برنامه ای جهت دانش افزایی خویش واهالی دیار خود  نشان نمی دهند.ودر بسیاری از مواقع سبب دلسرد شدن حامیان محیط زیست می گردند.

اما در بسیاری از روستاها  هم مردم فرهنگ دوست و دوستدار طبیعت با آغوش باز از حامیان محیط زیست استقبال نموده ودر کلاس های و جلسات انجمن های حامی  طبیعت شرکت نموده وبا وحدت و یکدلی زمینه را جهت پاک سازی محیط زیست از زباله ها فراهم نموده اند و گامهای مثبت و قابل تقدیری را بر داشته اند .امید آن داریم که همه  ما توجه جدی به محیط زیست داشته باشیم و در جهت حفظ و نگهداری این نعمت خدادادی از هیچ کوششی دریغ ننماییم.

                                                   تهیه وتدوین :حمید باقری 15-10-96

نامهربانی‌ با محیط‌زیست شفت

شهرستان شفت دارای مکان‌های گردشگری فراوان بوده و جاذبه‌هایی زیبایی نسبت به سایر شهرستان‌های استان دارد.

این شهرستان ناحیه‌ای کوهستانی و تاقدیس مانند است که در منتهی‌الیه گوشه شرقی رشته کوه‌های تالش جای دارد. شفت جلگه‌ای سرسبز است که درختان انبوهی را در دل خود جا داده است.

شفت روستایی‌ترین شهرستان گیلان

شفت روستایی‌ترین شهرستان استان گیلان است، شهرستانی که دور تا دورش را روستاها فراگرفته‌ است، جنگل و کوه از یک طرف و شالیزارهای برنج و باغ‌های چای از سوی دیگر، هر یک از روستاهای شفت را زیبا کرده است.

از پرطرفدارترین این روستا می‌توان به دوبخشر، گیلده، کمسار، سیاهمزگی، شالما، سفیدمزگی، بیالوا، چماچا، کاظم‌آباد، صیقلان، بداب، درودخان، چناررودخان، طالقان، چوبر، ویسرود، جیرده و پده اشاره کرد.

آبشارهای این شهرستان نیز شامل دودوزن واقع در روستای خرمکش، لاس پشت واقع در روستای لپوندان، دیواکل واقع در روستای علیسرا و وزنه بن واقع در روستای سفید مزگی دیوان دره واقع در روستای طالقان است. لیشاوندان، ملاسرا، کوزه گران، گیج سرا واقع در روستای مژدهه، چماچا، خرطوم، نورماس واقع در روستای کلاچ خندان استخرهای طبیعی این شهرستان هستند.

خرفکل، پارک جنگلی چوبر، مناطق ییلاقی امامزاده ابراهیم و امامزاده اسحاق و چنار رودخان، کانال هوایی روستاهای بدآب و خرفکل، مدخل خروجی آب بر فومنات واقع در روستای چوبر از جاذبه‌های طبیعی گردشگری شهرستان شفت محسوب می‌شوند.

طبیعت بکر شفت هر بیننده‌ای را محسور می‌کند

کوه‌های بسیار سرسبز و سر به آسمان کشیده شفت جلوه‌ای از قدرت الهی است. طبیعتی بکر که هر بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند. حرکت در میان کوه‌های بلندی که از پای آنها رودهای پرآبی جریان دارد، بسیار لذت‌بخش است.

لازم است هیچ گاه فراموش نکنیم این همه نعمات زیبایی که این شهرستان از آن بهره مد است ارثی نیست که از گذشتگان به ما رسیده باشد و باید هم‌چون امانتی گرانبها در حفظ محیط زیست آن کوشا باشیم و به‌طور صحیح به آیندگان بسپاریم.

به نظر می‌رسد بهره‌مندی از کودکان و نوجوانان و ارتقای آگاهی آنان برای حفظ محیط‌زیست اطرافشان در شهرستان شفت می‌تواند یکی از راهکاری موثر برای تحقق اهداف مورد نظر باشد.

«علی فرهی» رئیس اداره حفاظت محیط زیست شفت گفت: برخی مردم و مسافران اعمال خود موجب ایجاد تغییرات عمده در محیط زیست شده‌اند و شاهد نامهربانی‌ها در حفظ محیط‌زیست شفت هستیم.

دانش‌آموزان شفت با مفاهیم زیست‌محیطی آشنا می‌شوند

وی با اشاره به این‌که یکی از اهداف مهم سازمان محیط‌زیست نهادینه‌سازی کردن فرهنگ زیست محیطی در میان عموم جامعه است و آموزش و پرورش نقش مهمی در آن ایفا می کند،افزود: به همین منظور بر اساس تفاهم نامه ای با آموزش و پرورش به برگزاری کلاسهای آموزش محیط زیست در سطح شهرستان شفت پرداخته ایم.

فرهی ادامه داد: دانش‌آموزان در این کلاس‌های آموزشی با اهمیت مسائل زیست محیطی و جلوگیری کردن از آلوده شدن محیط زیست و حفظ منابع طبیعی آشنا می‌شوند.

درخت برای زمین و زمین برای زندگی

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شفت با بیان این‌که داشتن زمینی عاری از هر گونه آلودگی و زشتی آرزوی هر فردی است، گفت: امسال با شعار درخت برای زمین و زمین برای زندگی مزین شده، از همین‌رو در روز جهانی زمین پاک 50 دانش‌آموز شهر شفت آموزش‌های زیست محیطی می‌بینند.

وی یادآور شد: نباید به‌علت برقراری تعادل طبیعی که انسان ناگزیر به تغییر شیوه زندگی و حرکت به سوی توسعه پایدار است به محیط زیست بی‌توجهی شود.                    منبع : ایرنا

مزایا و معایب سد لاسک در یک نگاه

مزایای سد لاسک در گزارش مطالعاتی آن:

حجم کل مخزن۸۳/۶ میلیون مترمکعب.

   دبی سالانه تخلیه از سر ریز۲۸/۷ ملیون متر مکعب.

در فاز ساختمانی و اجرای پروژه عمرانی ایجاد اشتغال برای ۲۵۰ نفر در رده های مختلف کاری از کارگرهای ساده تا متخصصین حوزه سد و سدسازی بطور مستقیم و غیر مستقیم برای مدت حداقل ۵ سال.

تغییر در سطح درآمد و وضعیت اقتصادی منطقه با استفاده از نیروی کار بومی.

تامین آب کشاورزی به هنگام برای زمین های زیرکشت در فصول گرم سال.

جلوگیری ازبروز سیلاب های فصلی و روان آبهای جاری.

.کاهش حجم بار رسوبی در رودخانه و مصب منتهی به تالاب انزلی به میزان ۷۴۰۰۰۰ متر مکعب در سال

ایجاد زیستگاه جدید آبی برای پرندگان آبزی وکنار آبزی.

احداث حدودا ۲۰ کیلومتر جاده جدید با توجه به تخریب جاده قدیم.

احتمال احداث یک جاده جدید یا توسعه و گسترس و بزرگ تر کردن جاده های و راههای ارتباطی شهرستان شفت جهت تردد ماشین های حمل مصالح برای ساخت سد.

با ایجاد دریاچه،سیمای منطقه تغییر کرده وچشم انداز زیبا وجدیدی در این منطقه کوهستانی وجنگلی ایجاد میگردد. وتوسعه فعالیت های تفریحی،ورزشی وتوریستی وحتی توریسم سلامت را همراه خواهد داشت.

مهار سیلاب ها اثرات تخریبی وویرانگر را در پایین دست سد مهار، واراضی ، پلها ،جاده ها،پست های برق ومخابرات و… در امان خواهند بود.

مساحت مخزن سد لاسک۲۳۲ هکتار، حجم مخزن۴۸ میلیون متر مکعب و تبخیر سالانه از سطح مخزن ۲/۵ میلیون متر مکعب خواهد بود. بنابر این میزان تبخیر، رطوبت و بارش منطقه افزایش خواهد یافت!! با افزایش بارش تراکم پوشش گیاهی در اطراف وبالا دست را فراهم آورده وشاید شرایط برای رشد گونه های جدید وانقراض بعضی گونه های بومی شود.

زیستگاه آبی جدید محل مناسبی برای آبزیان وپرندگان مهاجر خواهدشد. با غرق شدن ۱۷۰ هکتار از اراضی جنگلی، شرایط بهتری برای زیستگاه جنگلی ومراتع فراهم می­شود. سد سبب مهاجرت معکوس در سکونتگاههای بالا دست خواهد شد.

عمر طبیعی سد لاسک حداقل ۵۰ سال تخمین زده میشود. با کاهش قدرت ذخیره سازی سد منجیل بارسوبات وکاهش ورودی آب رودخانه های شاهرود وقزل اوزن( دو شاخه اصلی سپید رود) آب برای ۸۰۰۰ هکتار ا راضی منطقه فراهم میشود. به ابن امر آب شرب شهر شفت واحمدسر گوراب و صدها روستا اضافه میشود.

سد لاسک در اشتغال منطقه وتوسعه گردشگری تاثیر مستفیم وانکار ناپذیری خواهد داشت.

و اشتغال‌زایی و خدمات گردشگری از تأثیرات مثبت احداث آن در شهرستان شفت خواهد بود. ذخیره آب پشت سد که مستقیماً از کوهستان‌های شفت آبگیری می‌شود ضمن تأمین آب کشاورزی این شهرستان، از روان شدن سیلاب‌های فصلی رودخانه‌های شفت نیز جلوگیری می‌کند و در کل اتفاق بسیار مثبتی برای شهرستان شفت خواهد بود

می­توان با برنامه ریزی در ساخت سد طوری عمل کرد که علاوه بر مزایای تامین ابهای کشاورزی و بقیه موارد سد را برای جذب توریست های داخلی و خارجی ساخت تا بر مزایای سد اضافه شود و در کنار تخریب هایی که بوجود می­اورد بتوان خوبیهای احداث را نیز برجسته کرد.

معایب و چالش های سد از جمله سد لاسک:

شاید اولین و مهمترین چالش احداث سدها بحث فرهنگ و سنت منطقه است که احداث سد با تغییراتی که ایجاد می­کند و می­اورد موجب تغییر در فرهنگ بومی مردم ان منطقه شده و این شاید چیزی است که در کنار اثار مخرب زیست محیطی خوشایند مردم منطقه احداث سد نیست.

از دست رفتن زیستگاه‌های جنگلی و حیات وحش منطقه و مشکلات ناشی از انتقال مراکز سکونتگاهی واقع در محدوده مخزن و کاهش ۷‌درصدی از آورد رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) به تالاب انزلی، تخریب، فرسایش و آلودگی صوتی عملیات اجرایی سد در منطقه از اثرات زیست‌محیطی ساخت سد خواهد بود.

اراضی جنگلی که بر اساس معیارهای بین‌المللی اتحادیه بین المللی محافظت ازطبیعت (IUCN) در این منطقه وجود دارد شامل‌گونه‌های جنگلی شمشاد، سرخدار و گردو است و همچنین‌پوشش گیاهی داخل مخزن نیز شامل ‌گونه‌های درختی ممرز، انجیلی و سایر‌گونه‌های پهن‌برگ جنگل‌های هیرکانی است.

تخریب جنگل

سد لاسک با حجم مخزن ٤٨ میلیون‌مترمکعب که با هدف تأمین آب کشاورزی، آب آشامیدنی و تولید انرژی برقابی شهرستان شفت در دست ساخت است، موجب تخریب بخش زیادی از جنگل‌های هیرکانی و جابه‌جایی چند روستا در این شهرستان می‌شود. طبق ارزیابی‌های زیست‌محیطی که در سال گذشته صورت گرفت، با ساخت این سد ۹۴/۲ هکتار از جنگل‌های هیرکانی که در داخل مخزن سد قرار دارند کاملا از بین خواهند رفت. همچنین خالی شدن چند روستا و منتقل شدن بیش از ۲ هزار نفر از اهالی این روستاها به مناطق دیگر و اثرات اجتماعی و فرهنگی این انتقال باوجود تأمین آب کشاورزی منطقه، از دیگر مشکلات ساخت این سد خواهدبود.

که شاید بتوان عمده ترین مساله در احداث سد همین جابجایی افراد و ساکنین خانواده های روستایی که ابا اجدادی در این مناطق روستایی سکونت گزیده اند و تمام عمر خود را در روستاها با وجود نبود امکانات گذرانده­اند و با تلاش و کوشش فراروان و نبود امکانات مدرن شهری و یا امکانات مدرنی که بعضی روستاهای برخوردار هستند امرار معاش نموده اند و حتی محصولات خود را به نقاط شهری نزدیک و شاید حتی دورترین نقاط کشور کشور صادر نموده اند و تا حدودی نیز در این بخش موفق بوده­اند.

مساله جابجایی و کوچاندن افراد از روستا شاید مهمترین مساله بخش احداث سد لاسک است که که شاید با احداث سد لاسک و جابجایی خانوارها از این مناطق به شهرها منجر به مرگ تدریجی انها شده و اصالت و پیوند بین خانوارها و روستاها و جنگل را از انها گرفته و شاید مرگ تدریجی این افراد را فراهم اروده است.

اثرات مخرب سدها و سدهای اجرا شده

یکی از عوامل تخریب محیط زیست را سدسازی ها عنوان می کنند که می تواند آسیب های جبران ناپذیری به جنگل ها، رودحانه ها، کوهستان ها، آبخیزها، دریاچه ها، تالاب ها، دشتها و حتی دریاها وارد کند. حتی گروهی از اساتید دانشگاه ها پا را از این نیز فراتر گذاشته و معتقدند که سد سازی فعالیتی بیابان زا به حساب می اید. آنها می گویند، هر سد سالانه بخشی از آب تجدید پذیر کشور را تبخیر می کند که این رقم تا بیش از ۵ میلیارد متر مکعب نیز می رسد که موجب تبخیر آب تجدید پذیر کشور در پشت سدها می شود. متاسفانه در کشور ما سدها سبب تخریب یا تهدید جدی اکوسیستم های آبی و زیستگاههای وابسته به آن در تالاب ها و دریاچه ها شده اند.

به عنوان مثال کرمان از جمله استان های خشک ایران به شمار می آید که در بهترین شرایط بارندگی ها هم نمی توان به سطح بارش ها در این نقطه اعتماد کرد. با این حال وقتی ایران در خشکسالی ها قرار دارد دیگر می شود به خوبی حال و روز کرمان را درک کرد. اما بازی به همین جا ختم نمی شود. به موارد فوق، اضافه کنید سدسازی ها را تا مشخص شود چه فاجعه ای در گرم ترین استان کشور رخ می دهد.

چندی قبل خبری منتشر شد مبنی بر اینکه اکوسیستم شهر فهرج به علت کم آبی در حال نابودی است و اگر قرار است حیات جانوران و گیاهان و زیستگاه آنها مورد حمایت قرار گیرد، باید آب مورد نیاز آنها از سد نساء تامین شود

باز هم با نگرانی و از قول صابنظران باید گفت که امروز صنعت سد سازی فقط در کشورهای در حال توسعه رونق دارد و این در شرایطی است که بازار آن در کشورهای توسعه یافته، برچیده شده است. اثرات منفی سدها بر روی محیط زیست فیزیکی، بیولوژیکی و اجتماعی آن قدر زیاد است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته از دهه ۷۰ به بعد دیگر نه تنها سدی نمی سازند بلکه به جمع کردن و برچیدن سدهای خود به قیمت های بسیار گزاف پرداخته اند تا اثرات منفی آنها را بر محیط زیستشان را بزدایند و رودخانه ها و سفره های آب زیرزمینی خود را احیاء کنند.

سد لاسک و میزان اعتبار اختصاص داده شده به ان:

احداث سد مخزنی لاسک که جزء پروژه های ملی محسوب می شود که با اعتبار ۵۱۰ میلیارد تومان به دلیل کمبود منابع ساخت به بخش خصوصی واگذار شد ولی به دلیل وجود ۵۰ هکتار از جنگل های هیرکانی در منطقه و خطر نابودی این جنگل های در اثر احداث این سد تاکنون سازمان محیط زیست مجوز ارزیابی محیط زیستی برای این پروژه ملی صادر نکرده است.

یک امار کوتاه از تعداد سدهای احداث شده در کشورهای اروپایی:

آماری از تعداد سدهای ساخته شده در دنیا گویای این حقیقت است که در دنیای پیشرفته از حداکثر پتانسیل های موجود برای ساخت سدها استفاده شده و فقط کشورهای فقیر و عقب مانده از این نعمت خدادادی بی بهره مانده اند.
کشورهای فرانسه، انگلستان، برزیل، مکزیک، کره جنوبی و ترکیه هر یک بیش از ۵۰۰ سد بزرگ دارند در صورتی که کشورهای عقب مانده ای نظیر بنگلادش، لائوس، هایتی، اوگاندا، گابن، سیرالئون، مالی و کنگو هر یک کمتر از دو سد دارند و این در حالی است که همه ساله اخباری از تلفات ناشی از سیل در این کشور ها منتشر می شود.

            بهزاد رجبی  صبح شفت 

چرا بعضی ها حفظ محیط زیست را جدی نمی گیرند.؟

فقدان آگاهی و دانش زیست محیطی
بین رفتارهای حفاظتی از محیط زیست و دانش و آگاهی افراد رابطهٔ مستقیمی وجود دارد، یعنی هر چه دانش زیست محیطی فرد بیشتر باشد، احتمال انجام رفتارهای حفظ زیست محیطی‌اش نیز بالاتر می‌رود؛ بنابراین، در قدم نخست، باید خطرات زیست‌محیطی را به وضوح و شفافیت بیان کرد و فرد را نسبت به این امر آگاه ساخت.

همچنین افراد باید دانش خود را دربارهٔ شیوه‌های حفاظت از محیط زیست بالا ببرند. سخن پارسونز که معتقد است آگاهی به‌عنوان گرایش ارادی وسیلهٔ دستیابی به هدف‌هاست، گواه بر همین امر است؛ یعنی اگر مردم آگاه باشند و اطلاعات کافی در این زمینه داشته باشند، بدون جبر و ناخودآگاه در این راستا تلاش خواهند کرد.

مهم‌ندانستن و بی‌توجهی به آینده
اکثر مردم گرچه می‌دانند باید به فکر نسل آینده باشند، در رفتارهای فردی و جمعی بی‌اهمیتی به آینده و نسل بعد نشان می‌دهند است. به‌عنوان نمونه می‌بینیم در سطح فردی، از لامپ پرمصرف استفاده می‌کنند، از عایق‌سازی منزل خودداری می‌کنند، در مصرف انرژی‌های گرمایشی و سرمایشی صرفه‌جویی نمی‌کنند و… . این رفتارها در درازمدت هزینهٔ مالی فراوانی برای آن‌ها به‌وجود می‌آورد، در حالی که افراد توجهی به این مسائل نمی‌کنند. در سطح جمعی نیز شاهد رفتارهایی هستیم که نشان از بی‌توجهی به انسان‌های نسل آینده دارد.

مصرف‌گرایی مفرط
امروزه برخی افراد، هویت و ارزش خود را براساس دارایی‌ها و تجملات مادی‌شان توصیف می‌کنند. جست‌وجوی معنا و امنیت روانی در مادیات موجب مصرف‌گرایی بیش‌ازحد می‌شود، چیزی که رسانه‌های جمعی نیز آن را تقویت می‌کنند. در این راستا افرادی که خصوصیت مصرف‌گرایی دارند، وقتی مصرف خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که مصرف آن‌ها کم‌تر از مصرف دیگران است، احساس محرومیت و ولع شدید می‌کنند و به مصرف افراطی روی می‌آورند. در این میان، توجه به محیط زیست و تلاش برای استفاده از موادی که به محیط زیست صدمه نزند، مورد غفلت واقع می‌شود و درنهایت مصرف‌گرایی مفرط مستقیم و غیرمستقیم به محیط زیست آسیب می‌رساند. تغییر سبک زندگی و گرایش افراد به استفادهٔ مفرط از تکنولوژی‌های روز برای دستیابی به آسایش و برآورده‌کردن نیازهای کنونی نیز مزید بر علت است.

خودمداری
به طور عمومی، افراد اطلاعات را به شیوه‌ای دریافت و ادراک می‌کنند که باعث ایجاد احساس مثبت دربارهٔ خودشان شود. در این میان، فرد شواهد و مدارکی را که موجب ارزیابی منفی‌اش شود، نادیده می‌گیرد یا از آن‌ها اجتناب می‌کند و از سویی شواهدی را که باعث افزایش احساسات مثبت در او شود، مورد اهمیت و حتی بزرگ‌نمایی قرار می‌دهد.

این سوگیری غلط در ایجاد و تداوم مشکلات زیست محیطی نقش دارد، به طوری که برای محافظت از خویشتن، فرد روی آن دسته از مشکلات زیست‌محیطی تمرکز می‌کند که به او امکان می‌دهد نقش خود را نادیده بگیرد و دیگران را علت اصلی این مشکلات ببیند.

به طور نمونه کشورهای پیشرفته را به‌خاطر آلاینده‌های صنعتی سرزنش می‌کند. در چنین شرایطی آزادی بیشتری برای ادامهٔ رفتار تخریب‌گرایانهٔ خود احساس می‌کند. چراکه رفتارهای خود را نادیده می‌گیرد یا آن‌ها را علت تخریب محیط زیست نمی‌داند. همچنین فرد، برای تقویت احساسات مثبت به خود، دست به رفتارهایی می‌زند که گرچه در عمل اهمیت چندانی ندارند، تصور می‌کند نقش او در حفظ محیط زیست پررنگ است؛ برای مثال در ذهن خود به طور دائم نگران محیط زیست است و در عین حال که از وسایل نقلیهٔ شخصی، به جای وسایل نقلیهٔ عمومی، استفاده می‌کند، دیگران را به خاطر رفتارهای تخریب‌گر محیطی دیگر، سرزنش می‌کند.

در مجموع خودمداری و تأیید خویشتن موجب می‌شود، افراد آسیبی را که به محیط زیست می‌زنند کم و کار مثبتی را که انجام می‌دهند، زیاد برآورد کنند و این مسئله نه‌تنها در حل مشکلات زیست محیطی ایجاد تداخل می‌کند، بلکه موجب تداوم رفتار مخرب نسبت به آن نیز می‌شود.

هم‌نوایی و لوث مسئولیت
این دو مفهوم از مفاهیم روان‌شناسی اجتماعی هستند. در هم‌نوایی، فرد براساس رفتارهای گروه دیگر احساس فشار واقعی یا خیالی می‌کند و درنهایت رفتار خاصی را انجام می‌دهد؛ برای نمونه، وقتی فردی می‌بیند دیگران به‌آسانی رفتارهایی را انجام می‌دهند که باعث تخریب محیط زیست می‌شود، او نیز این رفتار را به‌راحتی انجام می‌دهد. در لوث مسئولیت، فرد، مسئولیت یک مشکل را به گروه، سازمان و افراد دیگر نسبت می‌دهد و معتقد است نباید برای رفع آن مشکل کاری انجام دهد، درواقع مسئولیت را به شخص دیگری واگذار می‌کند. مثلاً وقتی فرد می‌بیند شخصی به تخریب محیط زیست برخاسته است، برای جلوگیری از این عمل، اقدامی نمی‌کند، چراکه معتقد است گروه یا سازمان‌های دیگر متولی این مسئله هستند. در این صورت فرد حتی حاضر به جمع‌آوری زباله‌هایی که خود تولید کرده نیست و مسئولیت آن را به شهرداری می‌سپارد.

با درک خطرات و ضررهایی که عدم توجه به محیط زیست پیش خواهد آورد، باید با شناخت کامل ضرورت‌های حوزهٔ محیط زیست روی این مسئله حساس شویم و دیگر مسائل مربوط به محیط زیست را از مسائل زندگی خود جدا ندانیم.