کمسار در کتاب نادر افشار یان (تاریخ شفت )

  در کتاب  « تاریخ شفت » نوشته « نادر افشاریان»پژوهشگر گیلانی است که در سال ۱۳۸۸ با نگرشی کامل به شفت در زمینه های تاریخی ، جغرافیایی ، فرهنگی و اجتماعی ، اقتصادی و … منتشر شده است. او پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در شفت و رشت  به تدریس در مدارس شفت پرداخت. وی در سال ۱۳۵۵ وارد دانشگاه شد . پس از بسته شدن موسسات آموزش عالی همانند دیگران به زادگاه خود شفت ، بازگشت و دوباره مشغول به تدریس در مدارس آن منطقه شد و به طور جدی به مطالعه و پژوهش در زمینه ی تاریخ معاصر ایران زمین پرداخت. 

این نویسنده اهل شفت در بخشی از کتابش می نویسد :

شفتی ها از نخستین مردمان پاره ی غربی گیلان بودند که پذیرای دگراندیشی چون سالوک شدند…تنها اثر باقیمانده در کمسار مسجد قدیمی آن است که مردم این منطقه به علت علائق مذهبی از آن حفظ و حراست کرده اند

مرکزیت سیاسی به معنای انچه که در فومن  ولاهیجان وجود داشت خیر وجود نداشته است.امّا همانند دیگر ولایات گیلان، شفت همواره دارای حکمرانان قدرتمند و بالطبع دارای مرکزیت سیاسی و یا به عبارت شما میتوانسته دارای دارالحکومه نیز باشد. اگر به نوشته های موّرخین ، وقایع نگاران ،جغرافی دانان ،سیّاحان خارجی وداخلی که شفت را ازگذشته های دورتا پایان دوره ی مشروطه دیده اند و حتماً نیز درباره ی آن مطالبی نوشته و بالطبع از حکومت آن هم یادی نموده اند، نگاه دقیقی بیافکنیم متوجه می شویم که شفت  نیز همانند برخی دیگر از ولایات گیلان دارای حکمران و مرکز حکمرانی بوده است. برخی نوشته ها که چندان نیز نمی توان به آن استناد کرد حکایت از آن دارند که شفت از نیمه ی دوم قرن دوم هجری دارای حکمرانانی محلّی  بوده که در مناطق کوهستانی فرمان می راندند  و در نیمه ی اول قرن سوم هجری بود که سالوک بن وهب بن منّبه که  گویا سرداری زیدی مذهب  بود ؛ با مواقفت این حکمرانان محلّی وارد منطقه ی شفت شد که می گویند آرامگاه او در نزدیکی روستای شالما شفت ودر محلّی به همان نام  واقع است ، اما سیّد اصیل الدین زوزنی در نیمه ی اول   قرن هفتم هجری ازشفت دیدن کرده و در یادداشت های خود می نویسد: در قرن پنجم هجری امیر ملک اول حکمران شفت بود که دارای ایین حنبلی بود وتوسط  عوامل فرقه ی اسماعیله به قتل رسیده است . اکنون امیر شفت ، امیر  ملک بن شاهی ملک است.پس ازوی امرای مقتدری جون  امیره محمد شفتی،امیره ساسان شفتی، ،امیره سعید شفتی، امیره صعلوک، میر خواند شفتی، میر حاتم شفتی والخ که تا اواسط دوره صفویه برشفت و با مرکزیت گوراب شفت و تنها در یک دوره با مرکزیت احمدسرا (بخش فعلی احمدسرگوراب) بدون قرار داشتن به زیر مجموعه ی ولایتی دیگر و مستقلاً برای منطقه حکومت می کرده اند.بعد ازحکومت شاه عباس که مقارن با فرمانروایی خانها برشفت است مرکز حکومتی شفت به عبارتی دارالحکومه ی شفت به کمسار بزرگ واقع درشرق شهرستان شفت منتقل می گردد امّا شفت همواره مرکزارتباطی  و مرکز اقتصادی منطقه محسوب می شده است. با آغاز دوره ی مشروطه  شفت با همه ی اعتراضاتی که به مرکز ولایت گیلان یعنی رشت می نمود استقلال حکومتی همچون پیشین خود را ازدست داد و باداشتن بنای دارالحکومه دارای نایب الحکومه شد ؛ این وضعیت با اشکال مختلف و تحت اسامی گوناگون زیرسایه ی حکومت شهری دیگر قرار گرفت تا جایی که  منطقه ای با داشتن ظرفیته ای کافی برای داشتن حکمران تبدیل به دهستانی شد که بیش ازچندین دهه  از دایره ی لطف حکومت فومن خارج بود ؛ منطقه ای که ازنظر دارا بودن شاخصه های لازم برای توجه بیشتر، نیازمند سرمایه گذاری مالی و معنوی بود ، برای مدت ها به کناری گذارده شده بود که با توجه به تلاش های مردم کوشا و ساعی شفت برای کسب اعتبارات دولتی هنوز آثار زخم های عمیق عقب ماندگی اقتصادی آن التیام نیافته که بخشی از آن میتواند ناشی از اداره نشدن منطقه ی شفت با مدیرانی دلسوز وکاردان باشد.

آثار و ابنیه های تاریخی شفت  بیشتر مربوط به اواخر دوره ی صفویه و قاجاریه می شد ، یعنی دوره ای که مرکز حکومتی شفت در کمسار بزرگ بود  ، خان های حکومتگر و ایادی آنها در آن مرکز بسر می بردند . از این روی بیشتر ابنیه های مربوط به آن دوره در کمسار وجود داشت که شامل چندین حمّام قدیمی و خانه ها ی اعیانی  که نمونه هایی از آن تا چندی پیش هم وجود داشت . متاسفانه براثر بی توجهی درتعمیر و مرممت آن به مرور زمان رو به تخریب نهاد.  تنها اثر باقیمانده در کمسار مسجد قدیمی آن است که مردم این منطقه به علت علائق مذهبی از آن حفظ و حراست کرده اند.

درمرکز شفت کلیه ی ابنیه ی تاریخی که بیشتر مساجد را شامل می شد توسط هیات  امنای مساجد و  بدون توجه به  ارزشهای تاریخی آن تخریب و بنایی  جدید برای نجام فرایض دینی بر روی آن تاسیس شد . تنها نقطه ی تاریخی شفت محوطه ی بازار قدیمی شفت است که میر ظهیرالدین مرعشی مولف تاریخ گیلان و دیلمستان از آن نام می برد که به مرور زمان با حفظ محدوده و با استفاده از خشت در اوایل دوره ی مشروطه بازسازی و مرمت شد ، امّا بی توجهی شهرداری شفت و عدم عنایت میراث فرهنگی استان ، براثر دخالت مستا جرین و صاحبان مغازه در امرنوسازی ،به تدریج چهره قدیمی بناها را تخریب و به شکل ناخوشایند و زشتی اقدام به ساخت وساز نموده ومی نمایند. تنها منطقه ای که به علت زیارتی وسیاحتی بودن هنوز مورد توجه ی بازدید کنندگان در شفت قرارمی گیرد منطقه ی «امام زاده ابراهیم» وخانه های چندین طبقه ی چوبی آن و منطقه زیارتی سیاحتی« امام زاده اسحاق» شفت است. ناگفته نماند که شفت دارای جاذبه های گردشگری فراوان و چشم اندازهای زیبا و دلگشایی است که عدّه ی بسیاری از مردم سراسر گیلان و حتی خارج از استان را به خود جلب می کند. این وظیفه ی مسئولین مربوطه در شفت است که در حفظ و حراست از  جلوه های زیبا و طبیعی شفت در کناررودخانه های پُر آب وآبشارهای دیدنی آن  حداقل به وظیفه ی قانونی خود عمل کنند.

منبع :http://veres.ir